Dr Joseph Mizzi

Fil-Qosor Ħu t-temperatura taħt l-abt (armpit) b'termometru diġitali. Aqra' t-temperatura kif tiġi, mingħajr ma żżid jew tnaqqas xejn. Id-deni jibda minn 37.5°C (99.5°F).  Uża pararcetamol jew ibuprofen jekk it-tifel ikun mdejjaq bid-deni jew uġigħ. Ta' spiss offri l-ilma u xorb ieħor sabiex ma jixxottax. Tużax biċċa niedja (tepid sponging) biex tniżżel it-temperatura. Kellem lit-tabib tat-tfal meta t-tifel/tifla jkollu d-deni f'dawn iċ-ċirkostanzi: (1) trabi taħt is-sena; (2) jekk it-tifel jidher marid, ma jiflaħx, jew ikollu xi sintomi (sogħla, uġigħ, nifs mgħaġġel, telqa, rimettar, raxx fil-ġilda, eċċ). (3) Trabi iżgħar minn 3 xhur bid-deni għandhom jittieħdu l-isptar mill-ewwel. Id-Deni Il-ġisem iżomm it-temperatura stabbli, madwar 36-37˚C, tkun xi tkun it-temperatura fl-ambjent. Meta t-temperatura togħla 'l fuq minn normali jfisser li hemm: (1) infezzjoni; (2) reazzjoni għat-tilqima; jew (3) it-tarbija tkun xotta jew msaħħna żżejjed. Is-snien ma jtellgħux de...

Ir-roseola hi infezzjoni ħafifa u komuni li taqbad lit-trabi u tfal żgħar minn sitt xhur sa tlett snin. Hi kkawżata minn virus (human herpes virus). Kultant tissejjaħ ‘roseola infantum’ jew ‘sixth disease’. Is-Sintomi L-ewwel sintomi joħorġu minn ħamest ijiem sa ġimgħatejn wara l-kuntatt mal-mikrobu. Il-marda tibda b’deni li jaf ikun għoli (anke madwar 40ºC). Id-deni jdum minn ftit sigħat sa tlett jew erbgħat ijiem. Jista’ jkun li t-tarbija jkollha aċċessjoni tad-deni. Meta jinżel id-deni, jitfaċċa raxx mqabbeż ħamrani, l-ewwel fuq il-ġisem u l-għonq, u aktar tard fuq il-wiċċ, id-dirgħajn u r-riġlejn. Ir-raxx idum minn ftit sigħat sa jumejn. Kultant id-deni jkun l-uniku sintomu, u r-raxx ma joħroġx. It-tfal jgħaddilhom kompletament, normalment f’anqas minn ġimgħa. L-eżami mediku Id-deni jaf ikun l-uniku sintomu għall-ewwel u t-tabib ma jsib ebda sinjal oħra. Sakemm joħroġ ir-raxx wieħed ma jkunx ċert mid-dijanjosi. Jista’ jkun hemm bżonn xi testijiet speċjalment fit-tr...

F’xi ħin jew ieħor il-ġenituri jiskopru bħal boċċi jew żibeġ fl-għonq jew fin-naħa ta’ wara tar-ras. Jinkwetaw għax jaħsbu li jkun xi mard serju. Is-soltu dawn il-boċċi żgħar ma jkunu xejn għajr il-glandoli (lymph nodes) li t-tfal kollha għandhom f’ġisimhom. Minbarra f’dawn il-postijiet, it-tfal għandhom ukoll glandoli taħt il-geddum, taħt l-idejn (armpits) u qrib il-koxxa (groin). Il-glandoli għandhom rwol importanti fid-difiża tal-ġisem kontra l-infezzjonijiet minn viruses u bacteria. Huwa normali li l-glandoli jikbru waqt xi infezzjoni, imma mbagħad biż-żmien jerġgħu jiċkienu. Jien tal-parir li l-ġenituri jkellmu tabib jekk isibu xi boċċi speċjalment jekk ikun hemm xi sintomi oħra (bħal tbenġil, tnaqqis fil-piż, deni, għejja jew uġigħ), jew jekk il-glandoli ma jinżlux jew ikomplu jikbru. Ħafna drabi t-tabib jkun jista’ jserrħilhom moħħhom wara l-eżami fiżiku tat-tfal. Kultant ikun hemm bżonn xi testijiet (tad-demm, ultrasound jew biopsy) biex ikun eskluż mard aktar serju.

1. X’tilqim tirrakkomanda għat-tfal tagħna? Jien nirrikkmandalkom li tagħtuhom it-tilqim offrut b’xejn mid-Dipartiment tas-Saħħa u xi tilqim ieħor li jingħata fil-privat biss. 2. X’tilqim joffri l-gvern mingħajr ħlas? Fl-ewwel sena:  Hexyon (6-in1) (difterite, tetnu, poljo, sogħla konvulsiva, Hib, hepatitis B); Bexsero (meningococcus B); Nimenrix (meningococcus ACWY); u Synflorix (pneumococcus). Fit-tieni sena:  MMR (mumps, measles u rubella – il-gattone, ħosba u ħosba ġermaniża); u l-boosters tal-Bexsero, Synflorix, Nimenrix u Hexyon. Fit-tielet sena: Booster tal-MMR. Ta' 12-il sena:  Gardasil-9 (HPV – human papilloma virus) (f'darbtejn, 6 xhur intervall bejniethom). Ta' 14-il sena: dT-IPV (difterite, tetnu u poljo) u booster tan-Nimenrix. It-tilqim fl-iskeda nazzjonali 3. Kif nistgħu nagħtu dan it-tilqim lit-tarbija tagħna? It-tilqim jista’ jingħata fiċ-Ċentru tas-Saħħa jew għand it-tabib tat-tfal tagħkom. Jekk tixtiequ tagħtuhom fiċ-Ċentru tas-Saħħa...

Il-gastroenterite hi infezzjoni komuni fl-istonku u l-imsaren. Is-sintomi jinkludu nuqqas ta' aptit, dardir, rimettar u dijarea. Jista’ jkun hemm ukoll uġigħ ta’ żaqq u deni. Ir-rimettar normalment jieqaf wara ġurnata jew tnejn u d-dijarea ddum madwar ġimgħa. Jista’ jkun hemm ukoll sinjali ta’ riħ bħal flissjoni u sogħla. It-tabib jistaqsik diversi mistoqsijiet u jeżamina t-tifel/tifla biex jara jekk hemmx sinjali ta’ dehydration, u jekk hemmx xi sinjali ta’ mard ieħor li jista’ jkun imfixkel ma’ gastroenterite (bħal meninġite u obstruction tal-musrana). Mhux is-soltu jkun hemm bżonn testijiet speċjali. Ħafna tfal jistgħu jiġu kkurati d-dar. Kultant ikun hemm bżonn jiddaħħlu l-isptar għad-dripp għax jixxottaw (dehydration). Jekk ikun hemm id-demm mal-kokò jew is-sintomi jkunu qawwija, jintbagħat kampjun tal-kokò l-laboratorju biex jiġi identifikat il-mikrobu. IL-KURA D-DAR Xorb L-aktar ħaġa importanti fil-kura tal-gastroenterite huwa li t-tifel jingħata jixrob ta' spiss sabie...

Iż-żmien sabiħ tas-sajf iġib miegħu problemi u perikli għat-tfal, speċjalment ix-xemx u l-baħar. Dawn huma ftit ħsibijiet kif nipproteġu 'l uliedna. L-Għawm Sfortunatament f’Malta seħħew diversi inċidenti fejn għerqu tfal fil-baħar u fil-pools. Għandna noqgħodu attenti biex nevitaw traċedji bħal dawn. Meta jkunu ħdejn il-baħar jew pool jew qed jgħumu, it-tfal għandhom ikunu taħt superviżjoni kontinwa tal-ġenituri jew ta’ xi ħadd adult responsabbli. Iridu jkunu taħt għajnejk u fil-qrib biżżejjed biex f’każ ta’ diffikultà tkun tista’ tgħinhom fil-pront. Libbishom trainers sakemm għadhom ma jafux jgħumu sew. Tgħallem kif tagħti l-ewwel għajnuna (CPR). F’Malta jsiru korsijiet qosra ta’ First Aid. Jekk tingħata fil-ħin, l-ewwel għajnuna tista’ tagħmel differenza bejn ħajja u mewt. Għallem it-tfal jgħumu minn kmieni. Għallem tfal akbar biex ma jaqbżux għal rashom jekk ma jafux kemm hu fond il-baħar (kien hemm tfal li kissru x-xewka ta’ daharhom, baqgħu paralizzati jew mietu għax ħabtu...

What is coeliac disease? Coeliac disease is a lifelong condition of the small bowel caused by a reaction to gluten. It is an "auto-immune" disorder because the immune system damages its own body. Gluten is the name of a protein found in wheat, barley and rye. How does gluten affect the bowel? Gluten triggers the immune system to produce antibodies that attack the delicate lining of the bowel, which is responsible for absorbing nutrients from food. The damaged bowel is unable to absorb the nutrients, resulting in malnutrition. Who is at risk? Coeliac disease can be diagnosed at any age. It may first be diagnosed in babies after weaning, when cereals are first introduced into the diet, or later on in childhood and adulthood. The condition affects up to 1 in 300 people in Europe. Coeliac disease runs in families. An individual has a 10% risk of developing the condition if a parent or sibling suffers from coeliac. What are the symptoms? Symptoms do not appear unti...