Dr Joseph Mizzi

  Stress It-tfal jinkwetaw bħall-adulti. Jista’ jkun bullying jew problemi oħra l-iskola; problemi d-dar (bħal ġlied fil-familja jew mard); il-biża tal-eżamijiet; bidliet li qed iseħħu fil-familja. Kaffeina Dan l-istimulant insibuh fil-kafè, ċikkulata, hot chocolate, energy drinks u colas. Mediċinali Mediċini għall-ADHD, steroids, anticonvulsants (għall-aċċessjonijiet) u oħrajn. Mard Sleep apnoea, assoċċjata wkoll mal-inħir. Ażma (sogħla bil-lejl), imniffsejn fgati minn allerġija, jew ħakk fil-ġilda minħabba l-ekżema. Ħruq ta’ stonku, growing pains u mard tat-throid ukoll jistgħu jfixxklu l-irqad. Id-dipressjoni wkoll tista’ tkun kawża ta’ nuqqas ta’ rqad. L-ambjent Storbju, saqqu u mħadda skomdi, sħana jew bard, u d-dawl (xi tfal jibżgħu jekk ma jkunx hemm ftit dawl fil-kamra. It-TV jew kompjuter jew laptop jew mobile fil-kamra tas-sodda ifixklu l-irqad. Ara wkoll L-Irqad fit-Toddles  u Sleep Problems (3-18 years)

Il-gastroenterite hi infezzjoni komuni fl-istonku u fl-imsaren. Is-sintomi jinkludu nuqqas ta' aptit, dardir, rimettar u dijarea. Jista’ jkun hemm ukoll uġigħ ta’ żaqq u deni. Ir-rimettar normalment jieqaf wara ġurnata jew tnejn u d-dijarea ddum madwar ġimgħa. Jista’ jkun hemm ukoll sinjali ta’ riħ bħal flissjoni u sogħla. It-tabib jistaqsi diversi mistoqsijiet u jeżamina l-pazjent biex jara jekk hemmx sinjali ta’ dehydration u jekk hemmx xi sinjali ta’ mard ieħor li jista’ jkun imfixkel ma’ gastroenterite (bħal meninġite u obstruction tal-musrana). Mhux is-soltu jkun hemm bżonn testijiet speċjali. Ħafna tfal jistgħu jiġu kkurati d-dar. Kultant ikun hemm bżonn jiddaħħlu l-isptar għad-dripp għax jixxottaw (dehydration). Jekk ikun hemm id-demm mal-kokò jew is-sintomi jkunu qawwija, jintbagħat kampjun tal-kokò l-laboratorju biex jiġi identifikat il-mikrobu. IL-KURA D-DAR Xorb L-aktar ħaġa importanti fil-kura tal-gastroenterite huwa li t-tifel jingħata jixrob ta' spiss sabiex ma

Il-ġenituri għandhom jibdew jieħdu ħsieb is-snien tat-tarbija mill-bidu, biex is-snien jibqgħu b’saħħithom u sbieħ. Jekk l-ewwel snien jitħassru u jaqgħu qabel iż-żmien, is-snien permanenti jistgħu jitilgħu ħażin. Il-Kura tas-Snien 1. Tbillx il-gażaża fiz-zokkor, għasel jew juice. Aqta' l-gażaża kemm jista’ jkun kmieni (madwar sena). 2. Il-bottle għandu jintuża għall-ħalib biss. Minn sena 'il quddiem uża beaker jew tazza minflok il-bottle. 3. Iżżidx zokkor jew sensation mal-ħalib. Tagħtix ħalib tal-kulur jew luminata lit-tfal. 4, It-tfal aħjar jieklu frotta minflok fruit juice. Madankollu jekk tagħti fruit juice – mhux aktar minn darba kuljum, agħtih minn tazza (mhux minn flixkun), u mal-ikel (mhux waħdu). 5. Tagħtix ħlewwiet ta’ spiss (minħabba t-taħsir tas-snien u minħabba l-ħxuna). 6. Ħu lit-tarbija għand id-dentist għal check up meta jitfaċċaw l-ewwel snien. Il-Ħasil tas-Snien Meta joħorġu l-ewwel sinniet, ibda aħsilhom darbtejn kuljum, b’toothbrush ratba. Il-ħasil ta

L-mpox (qabel magħrufa bħala monkeypox) hi infezzjoni rari kkawżata mill-monkeypox virus (MPXV). Hemm żewġ varjanti ewlenin tal-virus. Is-sintomi jinkludu deni, uġigħ, ponot u glandoli minfuħin. Ġeneralment il-marda tgħaddi fi ftit ġimgħat. L-mpox hi endemika fl-Afrika Ċentrali u tal-Punent (l-aktar fil-Kongo). Naturalment jista' jkun hemm xi każijiet fl-Ewropa wkoll, inkluż Malta, minħabba l-ivjaġġar.  Tinxtered mill-annimali (bħal firien) għall-bniedem; u minn bniedem għall-ieħor, l-aktar minn kuntatt sesswali u fiżiku mill-qrib ma' nies morda bl-mpox, jew oġġetti ikkontaminati. Ir-riskju li timrad bl-mpox f'Malta huwa żgħir ħafna ħafna. Il-parti l-kbira tal-każijiet li kien hawn fl-Ewropa f'dawn l-aħħar snin kienu f'irġiel li jagħmlu sess ma' rġiel oħra. Naturalment, ir-riskju li tieħu l-virus huwa akbar jekk iżżur pajjiżi Afrikani fejn hemm l-mpox, u speċjalment jekk ikollok kuntatt sesswali jew fiżiku ma' nies morda bl-mpox. It-tilqima tal-ġidri (smallp

Meta t-tfal subien ikunu għadhom żgħar, il-ġilda li tgħatti r-ras (foreskin) tkun għadha mwaħħla. Dan huwa normali. Il-proċess naturali biex il-ġilda tinqala minn mar-ras jieħu ż-żmien. Kultant tibda tixxammar meta t-tifel jkollu xi sena, imma sikwit diversi snin wara, u kultant anke fl-adoloxxenza. Dan huwa kollu normali; it-tfal mhux kollha l-istess. Meta dan iseħħ il- foreskin tkun tista’ tixxammar faċilment u mingħajr ebda uġigħ. Sadanittant tipprovax ixxammar id-duda bi sforz , għax tikkawża uġigħ, joħroġ id-demm, u ma tirbaħ xejn, anżi aktar hemm ċans li toħloq problemi. Pariri Prattiċi Id-duda tat-tarbija u tfal żgħar m’għandiex bżonn xi kura speċjali. M’hemmx għalfejn tnaddaf fuq ġewwa sakemm tkun għadha ma tixxammarx. Meta l-ġilda tkun bdiet tixxammar, għallem lit-tifel biex jikxef u jaħsel r-ras bl-ilma, u wara jerġa’ jgħattiha. Ara li t-tifel itajjar il-pipi sewwa meta jkun għadu tarbija tat-twelid. Jekk il-pipi dejjem toħroġ bil-mod, bħal tqattar, kellem lit-tab

Fil-baħar madwar il-gżejjer Maltin insibu diversi tipi ta' bram. L-iswaba (tentacles) tal-brama huma miksija b’ċelloli jniggżu (nematocytes jew sting-cells). Meta jmissu mal-ġilda, dawn iċ-ċelloli jitfgħu valenu li jikkawża tinġiż, uġigħ, ħmura u nefħa. Naturalment wieħed m’għandux jinżel jgħum jekk ikun hemm il-bram. Madankollu, avolja ma jkunx jidher li hemm il-bram xorta waħda jista' jmissek ix-xorti li tingidem! L-ewwel għajnuna Laħlaħ il-ġerħa bl-ilma baħar (mhux bl-ilma tal-vit); tħokkx il-ġilda biex ma żżidx l-infjammazzjoni. Jekk ikunu jidhru xi biċċiet, neħħihom b’pinzetta. Jekk l-uġigħ ikun qawwi, tista' tapplika ilma sħun (sa 45°C) għal 20 minuta jew sakemm l-uġigħ jonqos. Attent minn xi samta! Agħti paracetamol jew ibuprofen jekk l-uġigħ jippersisti. Applika hydrocortisone cream. Tużax cold compress, ħall, baking soda jew surgical spirit. Ixxarrabx il-ġerħa bl-awrina. Tqaxxarx il-ġerħa b'card. Il-marka fil-ġidma tista' ddum ġimgħat biex tfieq għalkollo

Il-herpangina hi infezzjoni kkawżata minn virus; tolqot l-aktar lit-tfal żgħar, speċjalment fl-ewwel ħames snin; u hi l-aktar komuni fis-sajf u l-ħarifa. Il-herpangina tixbaħ il-hand foot and mouth disease. Is-Sintomi L-ewwel sintomi joħorġu bejn tliet u ħamest ijiem minn meta tieħu l-virus. Is-severità u s-sintomi jistgħu jvarjaw minn persuna għall-oħra. It-trabi tat-twelid u persuni b’immunità dgħajfa huma f’riskju li jkollhom mard aktar gravi. Is-sintomi jinkludu: Ulċeri/pustumetti fil-ħalq (l-aktar fis-saqaf tal-ħalq), il-griżmejn u l-ilsien. Deni, li jitla' f'daqqa u sikwit ikun għoli. Uġigħ fil-ġriżmejn. Uġigħ ta’ ras. Tbeżlieq. Nuqqas tal-aptit. Il-Kawża Il-herpangina hi kkawżata minn virus (coxachie u echovirus). (Għalkemm tissejjaħ ‘herpangina’, il-virus mhux herpes). Id-Dijanjosi It-tabib jasal għad-dijanjosi mill-eżami kliniku. M’hemmx bżonn xi testijiet speċjali. Il-Kura Il-kura tinkludi paracetamol u ibuprofen biex jittaffa l-uġigħ u jitnaqqas id-deni. L-antibiotiċ